Introduction
These sayings are drawn from the oral traditions of Western Macedonia — particularly the Florina (Lerin), Kostur (Kastoria), Prespa, and Sklithro–Zelenich region. The village of Sklithro (historically Zelenich) has preserved some of the richest oral expressions in the area, reflecting the rhythms of agrarian life, the humor of mountain communities, and the moral clarity that guided daily interaction. These proverbs embody centuries of lived wisdom, shaped by faith, hardship, and resilience.
The dialectal forms show characteristic Aegean Macedonian features: use of “са” instead of “се” (reflexive), verb endings in -е instead of -и, and softened or dropped consonants (гос’то, збоот, ветуа). They preserve echoes of a language continuum stretching from the mountains of Vicho to the plains of Lerin, with Sklithro–Zelenich representing a linguistic and cultural bridge within that landscape.
Lying, Boasting, and Tall Tales
| Standard Macedonian | Western Dialect | Latin Transliteration | English Translation |
| Трчи лужи. | Трчи лужи. | Trči luži. | Runs and lies – tells tall tales. |
| Ветува златни ридови. | Ветуа златни ридои. | Vetua zlatni ridoi. | Promises golden hills – promises much, delivers little. |
| Ако баба лаже, трап не лаже. | Ако баба лаже, трап не лаже. | Ako baba laže, trap ne laže. | If grandma lies, the trap doesn’t lie. |
| Зборот дупка не дупнува, ама се памети. | Збоот дупка не дупнуе, ама са памте. | Zboot dupka ne dupnue, ama sa pamte. | A word doesn’t pierce, but it is remembered. |
| Голем збор голтни, мал збор кажи. | Голем збор голтни, мал збор кажи. | Golem zbor goltni, mal zbor kaže. | Swallow a big word, speak a small one. |
| Кој нема добро памтење, нека не лаже. | Кој нема добро памтење, нека не лаже. | Koj nema dobro pamteñe, neka ne laže. | He who has no memory shouldn’t lie. |
| Вапсувај друг – лажи други, не мене. | Вапсувај друг – лажи други, не мене. | Vapsuvaj drug – laži drugi, ne mene. | Lie to others, not to me. |
| Кој лаже, сам си копа јама. | Кој лаже, сам си копа јама. | Koj laže, sam si kopa jama. | He who lies digs his own pit. |
| Трча збор пред умот. | Трча збор пред умот. | Trča zbor pred umot. | The word runs before the mind. |
| Лагата кратки нозе има. | Лагата кратки нозе има. | Lagata kratki noze ima. | The lie has short legs. |
Work, Thrift, and Daily Life
| Standard Macedonian | Western Dialect | Latin Transliteration | English Translation |
| Кој рано рани, две среќи граби. | Кој рано рани, две среќи грабе. | Koj rano rani, dve sreḱi grabe. | The early riser grabs two fortunes. |
| Утреш куќа не крепи. | Утреш куќа не крепе. | Utresh kuḱa ne krepe. | Tomorrow doesn’t build a house – don’t delay work. |
| Брза кучка слепи кучиња раѓа. | Брза кучка слепи кучина раѓе. | Brza kučka slepi kučina raǵe. | The hasty dog bears blind puppies. |
| Кој пее, зло не мисли. | Кој пее, зло не мисле. | Koj pee, zlo ne misle. | Whoever sings thinks no evil. |
| Се троши времето. | Са троше времето. | Sa troše vremeto. | Time is running out / being spent. |
| Камен по камен – куќа. | Камен по камен – куќа. | Kamen po kamen – kuḱa. | Stone by stone makes a house. |
| Кој не штеди, ќе гладува. | Кој не штеди, ќе гладуе. | Koj ne štedi, ḱe gladue. | He who doesn’t save will hunger. |
| Празна торба не стои исправена. | Празна торба не стои исправена. | Prazna torba ne stoi ispravena. | An empty bag can’t stand upright. |
| Со труд се раѓа бериќет. | Со труд се раѓа бериќет. | So trud se raǵa beriḱet. | With labor comes plenty. |
| Кој сее – ќе жнее. | Кој сее – ќе жнее. | Koj see – ḱe žnee. | He who sows shall reap. |
Family, Character, Manners
| Standard Macedonian | Western Dialect | Latin Transliteration | English Translation |
| Кој да те начека на јадење, добро ти мисли. | Кој да те начека на јадење, добро ти мисле. | Koj da te načeka na jadeñe, dobro ti misle. | Whoever waits for you to eat wishes you well. |
| Не фрлај камен на Господ. | Не фрлај камен на Госпо. | Ne frlaj kamen na Gospo. | Don’t throw a stone at God – don’t curse fate. |
| Кој знае – двојца вреди. | Кој знае – двојца вреде. | Koj znae – dvojca vrede. | He who knows is worth two. |
| Кој не работи, нека не јаде. | Кој не работи, нека не јаде. | Koj ne raboti, neka ne jade. | He who doesn’t work should not eat. |
| Човек се познава по делото, не по зборот. | Човек се познава по делото, не по збоот. | Čovek se poznava po deloto, ne po zboot. | A person is known by deeds, not by words. |
| Младоста е цвет, староста – плод. | Младоста е цвет, староста – плод. | Mladosta e cvet, starosta – plod. | Youth is the flower, old age the fruit. |
| Кој родител слуша, среќен е. | Кој родител слуша, среќен е. | Koj roditel sluša, sreḱen e. | Blessed is he who honors his parents. |
Luck, Fate, and Patience
| Standard Macedonian | Western Dialect | Latin Transliteration | English Translation |
| Храбиот среќата го следи. | Храбиот среќата го слејде. | Hrabiot sreḱata go slejde. | Fortune follows the brave. |
| Полека – подалеку стигнува. | Полека – по’далеку стигнуе. | Poleka – po’daleku stigñue. | Slowly goes farther. |
| Кога има овци, ќе има и волна. | Кога има овци, ќе има и волна. | Koga ima ovci, ḱe ima i volna. | Where there are sheep, there’s wool. |
| Секоја страна на тревата има своја роса. | Сека страна на тревата има своја роса. | Seka strana na trevata ima svoja rosa. | Every blade of grass has its dew. |
| Судбината си игра со сите. | Судбината си игра со сите. | Sudbinata si igra so site. | Fate plays with everyone. |
| Секое зло за добро. | Секое зло за добро. | Sekoje zlo za dobro. | Every evil brings some good. |
| Бог дава, ама во кошница не става. | Бог дава, ама во кошница не става. | Bog dava, ama vo košnica ne stava. | God gives, but doesn’t put it in the basket. |
| Денеска твое – утре мое. | Денеска твое – утре мое. | Deneska tvoe – utre moe. | Today yours, tomorrow mine. |
Nature & Village Life
| Standard Macedonian | Western Dialect | Latin Transliteration | English Translation |
| Кога снегот се рони, не се ора. | Кога снегот са роне, не се ора. | Koga snegot sa rone, ne se ora. | When the snow crumbles, don’t plow. |
| Кој пази капка, ќе собере река. | Кој пази капка, ќе собере река. | Koj pazi kapka, ḱe sobere reka. | He who saves a drop will gather a river. |
| Ветер што носи зборови – врнежи носи. | Ветер шо носи зборои – врнежи носе. | Veter šo nosi zboroi – vrneži nose. | The wind that carries words brings rain. |
| Пчелата пчела води, мрзливиот – будала. | Пчелата пчела води, мрзливио – будала. | Pčelata pčela vodi, mrzlivio – budala. | The bee leads a bee; the lazy one – a fool. |
| Земјата мајка – сите не носи. | Земјата мајка – сите не носе. | Zemjata majka – site ne nose. | Mother earth carries us all. |
| На високо планина снег не се троши. | На високо планина снег не са троше. | Na visoko planina sneg ne sa troše. | Snow on high mountain doesn’t melt fast. |
| Лебот од пот е најсладок. | Лебот од пот е најсладок. | Lеbot od pot e najsladok. | Bread earned with sweat is sweetest. |
Love, Marriage, Humor
| Standard Macedonian | Western Dialect | Latin Transliteration | English Translation |
| Срце без срце не се љуби. | Срце без срце не се љубе. | Srce bez srce ne se ḷube. | Heart without heart can’t love. |
| Гостот три дена – чест; четвртиот – тежина. | Гос’то три дена – чест; четвртио – тежина. | Gos’to tri dena – čest; četvrtiо – težina. | A guest is an honor for three days, a burden on the fourth. |
| Смешка леб не јаде, ама душа лечи. | Смешка леб не јаде, ама душа лече. | Smeška leb ne jade, ama duša leče. | A smile doesn’t eat bread but heals the soul. |
| Кој пее – не мисли зло. | Кој пее – не мисле зло. | Koj pee – ne misle zlo. | He who sings thinks no evil. |
| Љубовта не се купува со злато. | Љубовта не се купуе со злато. | Ḷubovta ne se kupue so zlato. | Love cannot be bought with gold. |
| Жена без насмевка – куќа без прозорец. | Жена без смешка – куќа без пенџер. | Žena bez smeška – kuḱa bez pendžer. | A woman without a smile – a house without a window. |
| Маж без збор – сенка без тело. | Маж без збо – сенка без тело. | Maž bez zbo – senka bez telo. | A man without word is a shadow without body. |
| Кој не љуби, не живее. | Кој не љуби, не живее. | Koj ne ḷubi, ne živee. | He who doesn’t love doesn’t live. |
Acknowledgment
Special thanks to Peter Ghiza, whose dedication to recording and preserving village speech made this collection possible. His careful compilation of proverbs from the Sklithro–Zelenich area between 1980 and 2000 provided the linguistic and cultural foundation for this edition.
Concluding Remark
These proverbs, while diverse in tone and theme, share a moral center rooted in community and endurance. In villages such as Sklithro–Zelenich, they were once spoken at the hearth, in the fields, or during evening gatherings (вечеринки) — moments when humor, truth, and experience intertwined. Preserving them today not only safeguards language, but renews the spirit of belonging that sustained generations of Macedonian villagers.
References
Koneski, B. (1983). Dialectology of the Macedonian language. Skopje: Makedonska Kniga.
Ghiza, P. (2022, October 17). Zelenichki Lafovi: Glossary of Macedonian words from Sklíthro (Zelenich) [Unpublished manuscript]. Private collection.
Lingalot. (n.d.). 30 Macedonian quotes, sayings & proverbs + their meanings. Retrieved October 21, 2025, from https://www.lingalot.com/macedonian-quotes/
Pelister.org. (n.d.). Macedonian proverbs. Retrieved October 21, 2025, from https://www.pelister.org/folklore/proverbs/help.html
Vidoeski, B. (1999). Dijalektite na makedonskiot jazik (Vols. 1–3). Skopje: MANU.
Virtual Macedonia. (n.d.). Macedonian folk proverbs. Retrieved October 21, 2025, from https://vmacedonia.com/culture/folk-art/macedonian-folk-proverbs.html
Wiktionary. (n.d.). Category: Macedonian proverbs. Retrieved October 21, 2025, from https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Macedonian_proverbs
Sklithro-Zelenich-Sebalći 