From the Memoirs of Thymios Kaoudis

Note: The term “Bulgarian” was used to discriminate the ethnic Macedonians by denying them their true identity. By switching to the Bulgarian Exarchist church, they were labelled “Bulgarians” not for their ethnicity (ethnos) or birth (genos), but for their religious ties to the schismatic Bulgarian Exarchist church which split from the Eastern (Greek) Orthodox Patriarchate. As a result, the Greek state and church, took it upon themselves to punish those towns and villages with threats and then physical violence. This memoir is just one of many examples during the start of the 20th century.

Soulis came in the afternoon. In the meantime, Poulakas came from Negovani. Lambrinos did not come from Belkameni, which Karavitis writes in his memoirs. We would be about thirty, thirty-two and not fifty. Zisis Dimoulios and Kosmas came from Lechovo.

So in the evening we started with Souli as a guide, a positive man, a front-line lad and we went to Zelenitsi. He led me to divide the men and told me where to put two and what three. After we circled the [Christian] mahala, he told me to wait a while until he went home. So it happened.

But I, because the pope’s niece was getting married, thought that the wedding would take place in the pope’s house. I knew this house, because I had been there twice before with Captain Vangelis.

Someone jumped into the priest’s house, I do not remember who, from the yard yard and opened it for us. The house was filled by all of Poulakas’s company. The bottom was closed. They went upstairs. Papadia opened the door for them, but no one else was inside. We waited for a while down in the yard. Because I could not see [anything] happening, I went upstairs and saw a large hall and Papadia standing in the middle of the hall, holding a light bulb and looking terrified. The others have opened two or three trunks. The clothes are scattered. Others looking for clothes and others for loot corners. The nuts and the wine, written by Karavitis, are a garnish.

After seeing this shit, I ordered them out. I went down the stairs, but no one followed me except Karavitis and Klidis. I do not remember well if it was Koutsoukis, a very advanced child from Kozani.

I went for a walk to see where the wedding was taking place, since it was not at the pope’s house. Further on, in a corner I had the Seimeni, together with another one and they were guarding it. He [showed me] tells me that he heard violins in this house. So that was the wedding. But the gate was closed and the mantra was high. I immediately ordered one to ride the paddock, jump in and open it for us. A tall Cretan with breeches bent down,

Koutsoukis stepped on him, jumped in, opened and we entered the yard. Down in the yard there was only one woman cooking. He passed us for comets and showed us to go up. Koutsoukis was the first to climb the stairs. It was a terrace and the house had two large halls. One hall was opposite the staircase, the other was to the right as you climbed the stairs. The hall, which was opposite the staircase, was run and caught by Klidis and Karavitis. When Klidis arrived at the door, he saw the hall full of people sitting and eating and shouted at them: “Teslim [surrender] cuckolds”, but he was immediately shot. Fortunately, the bullet did not find him, but it hit the doorpost. Immediately, Klidis, on one side of the door, and Karavitis, on the other, started shooting at the crowd. I was standing down in the yard watching the scene. I even shouted at them to be careful not to kill each other.

In the meantime I heard gunshots outside and went out on the street. It was Katechakis that I had put him with three or four children in a corner, on the edge of the village, in the northwestern part and he had been caught [in the rifle] with Cole’s carousels. He was also at the wedding with his whole body and had put caravans in the northern part of the village, for fear that the army would come down from Neveska. Fifteen meters from Katehakis were found. Fortunately, they took us by surprise, only after the commotion started, otherwise the plan would have been canceled. Katechakis was fighting with them.

I went back to the yard. Klidis and Karavitis were still shooting koutourou in the pile, in the dark. Kakioras (I do not remember his last name, I think Tsingounis) so called the Cretan with the breeches he stepped on Koutsoukis and jumped the paddock to open to enter, he was looking downstairs, in the kitchen, but it was closed. Where he was trying to open it, the cook takes a torch and lowers a strong one on his head. He almost lost him. He then put the gun to her chest, shot her and killed her.

The hall where the men were had a door and most of the brave komitatzides fell to the ground floor, after Karavitis and Klidis threw twenty rifles each and emptied their revolvers.

Katechakis’ clash with the caravels had subsided. We do not know if they left or if any of them were killed, which is most likely, because Katechakis had with him three or four children who were good shooters, such as Gyparis and Terere, who was even slightly injured.

So after the commotion at the wedding was over, I shouted at them, from below, from the yard, to leave. Klidis and Katsoukis went down the stairs nicely and well, while Karavitis jumped from the roof to the yard. I do not know if he saw me or does not want to say it, but most likely it is the first, because for the first time he saw enemies and shot at them and got drunk, stunned, I do not know, out of fear or excitement.

Karavitis says that Katechakis was waiting for him at the door and asked him “what happened?”, While Katechakis was a few meters above and did not move from his position. He says that Kalogerakis also took a position and shot with them, while I had left Kalogerakis in Zelevo together with Skountris, Lefkaroudakis, Zoulis, Simanikas and Pavlos. And I promised them I would be back in two days. He says that he agreed with Soulis. How was it agreed? Soulis did not know a single Greek word, did Karavitis know Turkish?

Finally, after the commotion was over and I saw that something bad had happened, I picked up the men from the shifts I had assigned them and we left.

From the Diary of the Kaoudis Men Outside the house:
Soulis proceeds to the Ottoman quarter, to restrain the Ottomans if necessary. The ten men walk into the yard of the house, but what do we see: a whole gang of comedians, with mauser weapons, having fun. So immediately before they understand us, we jump something like a rampart, because they were at the top and with a roar and wave our weapons and revolvers shouting: “surrender and we will not hurt you, do not shake because we will kill you”. Komitatzides and citizens and while the musical instruments were playing Bulgarian, they were frightened by our sudden presence. So in our voices “surrender!”, Some people seemed to take up arms. Then we, with unbridled momentum, empty the bullets from our revolvers and weapons, dozens of times against the tyrants of the Orthodox religion and dishonorable murderers of poor and unarmed Christians. (How ironic, it is the Greeks who are killing unarmed Christians) A woman was also accidentally killed. (Actually, she was killed with a knife in her pregnant stomach) At the same time, shots are heard from various Bulgarian houses (because Zelenich has 320 Bulgarian houses, of which 180 are well-armed) and from the Ottoman mahala. Soulis shouts to the Turks, “it’s nothing”. Then with a whistle, the signal of retreat is given and we ascend quietly over the village. The captain [Katechakis-Rouvas] counts the men. Everything is present. The leader orders Boulakas’s group to head to Velkameni [Belkameni]. He, together with us, we start for Losnitsa, which is six hours away. The moon has risen and heavy snow is falling. Everything, peaks and valleys were covered by snow and the road was not visible. After a lot of trouble and walking on the snow until the morning, without a driver and without knowing the road, we arrived outside the village of Losnitsa.

From the Diary of the Kaoudis Men Outside the house:

Soulis proceeds to the Ottoman quarter, to restrain the Ottomans if necessary.

The ten men walk into the yard of the house, but what do we see: a whole gang of comedians, with mauser weapons, having fun. So immediately before they understand us, we jump something like a rampart, because they were at the top and with a roar and wave our weapons and revolvers shouting: “surrender and we will not hurt you, do not shake because we will kill you”. Komitatzides and citizens and while the musical instruments were playing Bulgarian, they were frightened by our sudden presence. So in our voices “surrender!”, Some people seemed to take up arms. Then we, with unbridled momentum, empty the bullets from our revolvers and weapons, dozens of times against the tyrants of the Orthodox religion and dishonorable murderers of poor and unarmed Christians. (How ironic, it is the Greeks who are killing unarmed Christians)

A woman was also accidentally killed. (Actually, she was killed with a knife in her pregnant stomach)

At the same time, shots are heard from various Bulgarian houses (because Zelenich has 320 Bulgarian houses, of which 180 are well-armed) and from the Ottoman mahala. Soulis shouts to the Turks, “it’s nothing”. Then with a whistle, the signal of retreat is given and we ascend quietly over the village. The captain [Katechakis-Rouvas] counts the men. Everything is present. The leader orders Boulakas’s group to head to Velkameni [Belkameni]. He, together with us, we start for Losnitsa, which is six hours away.

The moon has risen and heavy snow is falling. Everything, peaks and valleys were covered by snow and the road was not visible. After a lot of trouble and walking on the snow until the morning, without a driver and without knowing the road, we arrived outside the village of Losnitsa.

From the Diary of the Kaoudis Group
Sunday morning. We are outside the village of Losnitsa. I am notified in the village, they make us accommodation and we go to them. Our residents are full of enthusiasm. We all live in houses. At night, Michael Dererakis [Tereres], from Rouvas’ gang, says that he was wounded in the leg (now he understands). In the evening we leave for Kostarazi, anxiously waiting to find out about the number of Bulgarians killed in Zelenich and the movements of the army. We send a letter to Kastoria and ask for information. We are informed that fifteen Bulgarians and one Ottoman were killed. Unofficially, we learn that Zelevo is in danger of being trampled by the Bulgarians. We also learn that a Turkish army, following in our footsteps, arrived in Losnica. Karalivanos and Aristides [Margaritis] are there. We decide, having this information, to warn Karalivanos to come immediately from Losnica and the next day to go together, as soon as possible, to the endangered village of Zelevo. At 11 p.m. we sent a letter to Losnitsa, for Karalivanos to come immediately. 14.11.1904

From the Diary of the Kaoudis Group

Sunday morning. We are outside the village of Losnitsa. I am notified in the village, they make us accommodation and we go to them. Our residents are full of enthusiasm. We all live in houses. At night, Michael Dererakis [Tereres], from Rouvas’ gang, says that he was wounded in the leg (now he understands).

In the evening we leave for Kostarazi, anxiously waiting to find out about the number of Bulgarians killed in Zelenich and the movements of the army. We send a letter to Kastoria and ask for information. We are informed that fifteen Bulgarians and one Ottoman were killed. Unofficially, we learn that Zelevo is in danger of being trampled by the Bulgarians. We also learn that a Turkish army, following in our footsteps, arrived in Losnica. Karalivanos and Aristides [Margaritis] are there.

We decide, having this information, to warn Karalivanos to come immediately from Losnica and the next day to go together, as soon as possible, to the endangered village of Zelevo.

At 11 p.m. we sent a letter to Losnitsa, for Karalivanos to come immediately.

14.11.1904

From the Diary of the Kaoudis Group
Very early the messenger returned from Losnitsa and told us that Karalivanos could not come because his lads were ill. The same messenger brings us a letter, sent from Lechovo and writes that the number of Bulgarians killed in Zelenits is sixteen. Among them is the fanatical Ottoman from Gortsiko [Gortsko] Ali Bey. There are four more wounded, including another Ottoman. 15.11.1904

Greek Version: *Από τα Απομνημονεύματα* του Θύμιου Καούδη**
Το απόγευμα ήρθε ο Σούλης. Στο μεταξύ ήρθε και ο Πούλακας από τη Νεγοβάνη. Ο Λαμπρινός δεν ήρθε από τη Μπελκαμένη, που γράφει ο Καραβίτης στα απομνημονεύματά του. Θα ήμασταν περίπου τριάντα, τριάντα δύο και όχι πενήντα. Ήρθαν από το Λέχοβο ο Ζήσης Δημουλιός και ο Κοσμάς. Το βράδυ λοιπόν ξεκινήσαμε με οδηγό το Σούλη, άντρα θετικό, παλικάρι πρώτης γραμμής και πήγαμε στο Ζελενίτσι. Με οδήγησε να μοιράσω τους άντρες και μου έλεγε που πρέπει να βάλω δύο και που τρεις. Αφού κυκλώσαμε το [χριστιανικό] μαχαλά, μου είπε να περιμένω λίγο, μέχρι να πάει στο σπίτι του. Έτσι και έγινε. Εγώ όμως, επειδή παντρευόταν ο αδελφός του παπά, νόμιζα ότι ο γάμος θα γινόταν στου παπά το σπίτι. Το σπίτι αυτό το ήξερα, γιατί είχα πάει παλιά δυο φορές εκεί με τον καπετάν Βαγγέλη. Πήδηξε κάποιος στο σπίτι του παπά, δεν θυμάμαι ποιος, από τη μάντρα της αυλής και μας άνοιξε. Το σπίτι γέμισε από όλη την παρέα του Πούλακα. Το κατώι ήταν κλειστό. Ανέβηκαν στο ανώι. Τους άνοιξε η παπαδιά, αλλά δεν ήταν μέσα κανείς άλλος. Περιμέναμε για λίγο κάτω στην αυλή. Επειδή δεν έβλεπα [να γίνεται] τίποτα, ανέβηκα πάνω και βλέπω μια μεγάλη σάλα και την παπαδιά να στέκει στη μέση της σάλας, να κρατά μια λάμπα αναμμένη και να κοιτάζει τρομαγμένη. Οι άλλοι να έχουν ανοίξει δυο-τρία μπαούλα. Τα ρούχα σκορπισμένα. Άλλοι να ψάχνουν τα ρούχα και άλλοι τις γωνίες για λάφυρα. Τα καρύδια και το κρασί, που γράφει ο Καραβίτης, είναι γαρνιτούρα. Αφού είδα αυτά τα χάλια, διέταξα να βγουν έξω. Κατέβηκα τη σκάλα, αλλά δεν με ακολούθησε κανείς άλλος παρά μόνο ο Καραβίτης και ο Κλειδής. Δεν θυμάμαι καλά αν ήταν και ο Κουτσούκης, ένα πολύ προκομμένο παιδί από την Κοζάνη. Πήγα βόλτα να δω που γίνεται ο γάμος, αφού δεν ήταν στο σπίτι του παπά. Πιο πέρα, σε μια γωνιά είχα το Σεϊμένη, μαζί με άλλον ένα και φύλαγαν. Μου [έδειξε και μου] λέει ότι σε αυτό το σπίτι άκουσε βιολιά. Εκεί λοιπόν ήταν ο γάμος. Η αυλόπορτα όμως ήταν κλειστή και η μάντρα ψηλή. Διέταξα αμέσως ένα να καβαλήσει τη μάντρα, να πηδήξει μέσα και να μας ανοίξει. Ένας ψηλός Κρητικός με βράκες έσκυψε, πάτησε πάνω του ο Κουτσούκης, πήδηξε μέσα, άνοιξε και μπήκαμε στην αυλή. Κάτω στην αυλή ήταν μόνο μια γυναίκα και μαγείρευε. Μας πέρασε για κομίτες και μας έδειξε να πάμε πάνω. Ο Κουτσούκης ανέβηκε πρώτος τη σκάλα. Ήταν μια ταράτσα και είχε το σπίτι δυο μεγάλες σάλες. Η μια σάλα ήταν απέναντι από τη σκάλα, η άλλη ήταν δεξιά όπως ανέβαινες τη σκάλα. Την σάλα, που ήταν απέναντι από τη σκάλα, έτρεξαν και την έπιασαν ο Κλειδής με τον Καραβίτη. Όταν έφτασε ο Κλειδής στην πόρτα, είδε τη σάλα γεμάτη ανθρώπους καθισμένους να τρώνε και τους φώναξε: «Τεσλίμ [παραδοθείτε] κερατάδες», αλλά αμέσως τον πυροβόλησαν. Ευτυχώς δεν τον βρήκε η σφαίρα, αλλά χτύπησε τον παραστάτη της πόρτας. Αμέσως ο Κλειδής, από τη μια μεριά της πόρτας και ο Καραβίτης από την άλλη άρχισαν να τους πυροβολούν στο σωρό. Εγώ έστεκα κάτω στην αυλή και παρακολουθούσα τη σκηνή. Τους φώναξα μάλιστα να προσέχουν να μην σκοτωθούν μεταξύ τους. Στο μεταξύ άκουσα τουφεκιές έξω και βγήκα στο δρόμο. Ήταν ο Κατεχάκης που τον είχα βάλει με τρία-τέσσερα παιδιά σε μια γωνία, στην άκρη του χωριού, στο βορειοδυτικό μέρος και είχε πιαστεί [στο τουφεκίδι] με τα καραούλια του Κόλε. Ήταν κι αυτός στο γάμο με όλο το σώμα του και είχε βάλει καραούλια στο βόρειο μέρος του χωριού, από φόβο μην κατέβει ο στρατός από τη Νέβεσκα. Βρέθηκαν δεκαπέντε μέτρα από τον Κατεχάκη. Ευτυχώς που μας πήραν χαμπάρι, μόνο αφού άρχισε η φασαρία, αλλιώς θα ματαιωνόταν το σχέδιο. Ο Κατεχάκης έδινε μάχη με αυτούς. Εγώ γύρισα πάλι στην αυλή. Ο Κλειδής και ο Καραβίτης εξακολουθούσαν να πυροβολούν κουτουρού στο σωρό, στα σκοτεινά. Ο Κακιώρας (το επώνυμό του δεν το θυμάμαι, νομίζω Τσιγγούνης) έτσι έλεγαν τον Κρητικό με τις βράκες που πάτησε πάνω στον Κουτσούκη και πήδησε τη μάντρα για να ανοίξει να μπούμε μέσα, έψαχνε στο κατώι, στο μαγειριό, αλλά ήταν κλειστό. Εκεί που προσπαθούσε να το ανοίξει, παίρνει η μαγείρισσα ένα δαυλό και του κατεβάζει μια γερή στο κεφάλι. Λίγο έλειψε να τον ρίξει χάμω. Αυτός τότε έβαλε το όπλο στο στήθος της, την πυροβόλησε και τη σκότωσε. Η σάλα που ήταν οι άντρες, είχε μπουκαπόρτα και οι γενναίοι κομιτατζήδες έπεσαν οι περισσότεροι στο ισόγειο, αφού ο Καραβίτης και ο Κλειδής έριξαν από είκοσι τουφεκιές ο καθένας κι άδειασαν και τα περίστροφά τους. Η συμπλοκή του Κατεχάκη με τα καραούλια είχε σιγήσει. Δεν γνωρίζουμε αν έφυγαν ή αν σκοτώθηκε κανένας τους, που είναι και το πιο πιθανό, γιατί ο Κατεχάκης είχε μαζί του τρία-τέσσερα παιδιά που ήταν καλοί σκοπευτές, όπως το Γύπαρη και τον Τερερέ, που τραυματίστηκε μάλιστα ελαφρά. Αφού τέλειωσε λοιπόν η φασαρία στο γάμο, τους φώναξα, από κάτω, από την αυλή, να φύγουνε. Ο Κλειδής και ο Κατσούκης κατέβηκαν όμορφα και καλά από τη σκάλα, ενώ ο Καραβίτης πήδηξε από την ταράτσα στην αυλή. Δεν ξέρω αν με είδε ή δεν θέλει να το πει, το πιθανότερο όμως είναι το πρώτο, γιατί για πρώτη φορά είδε εχθρούς και πυροβόλησε εναντίον τους και μέθυσε, ζαλίστηκε, δεν ξέρω, από φόβο ή ενθουσιασμό. Λέει ο Καραβίτης πως στην πόρτα τον περίμενε ο Κατεχάκης και τον ρώτησε «τι έγινε αραπάκι;», ενώ ο Κατεχάκης ήταν καμιά κατοσταριά μέτρα πιο πάνω και δεν κουνήθηκε από τη θέση του. Λέει, ότι ο Καλογεράκης πήρε και αυτός θέση και πυροβολούσε μαζί τους, ενώ τον Καλογεράκη τον είχα αφήσει στο Ζέλεβο μαζί με το Σκουντρή, το Λευκαρουδάκη, το Ζούλη το Σημανίκα και τον Παύλο. Και τους είχα υποσχεθεί ότι θα γυρίσω σε δυο μέρες. Λέει, ότι αυτός συνεννοήθηκε με το Σούλη. Πως συνεννοήθηκε; Ο Σούλης δεν ήξερε ούτε μια ελληνική λέξη, Ήξερε ο Καραβίτης τούρκικα; Τέλος αφού τέλειωσε η φασαρία και είδα ότι έγινε μεγάλο κακό, μάζεψα τους άντρες από τις βάρδιες που τους είχα τοποθετήσει και φύγαμε.

Greek Version:
Από τα Απομνημονεύματα του Θύμιου Καούδη

Το απόγευμα ήρθε ο Σούλης. Στο μεταξύ ήρθε και ο Πούλακας από τη Νεγοβάνη. Ο Λαμπρινός δεν ήρθε από τη Μπελκαμένη, που γράφει ο Καραβίτης στα απομνημονεύματά του. Θα ήμασταν περίπου τριάντα, τριάντα δύο και όχι πενήντα. Ήρθαν από το Λέχοβο ο Ζήσης Δημουλιός και ο Κοσμάς.

Το βράδυ λοιπόν ξεκινήσαμε με οδηγό το Σούλη, άντρα θετικό, παλικάρι πρώτης γραμμής και πήγαμε στο Ζελενίτσι. Με οδήγησε να μοιράσω τους άντρες και μου έλεγε που πρέπει να βάλω δύο και που τρεις. Αφού κυκλώσαμε το [χριστιανικό] μαχαλά, μου είπε να περιμένω λίγο, μέχρι να πάει στο σπίτι του. Έτσι και έγινε.

Εγώ όμως, επειδή παντρευόταν ο αδελφός του παπά, νόμιζα ότι ο γάμος θα γινόταν στου παπά το σπίτι. Το σπίτι αυτό το ήξερα, γιατί είχα πάει παλιά δυο φορές εκεί με τον καπετάν Βαγγέλη.

Πήδηξε κάποιος στο σπίτι του παπά, δεν θυμάμαι ποιος, από τη μάντρα της αυλής και μας άνοιξε. Το σπίτι γέμισε από όλη την παρέα του Πούλακα. Το κατώι ήταν κλειστό. Ανέβηκαν στο ανώι. Τους άνοιξε η παπαδιά, αλλά δεν ήταν μέσα κανείς άλλος. Περιμέναμε για λίγο κάτω στην αυλή. Επειδή δεν έβλεπα [να γίνεται] τίποτα, ανέβηκα πάνω και βλέπω μια μεγάλη σάλα και την παπαδιά να στέκει στη μέση της σάλας, να κρατά μια λάμπα αναμμένη και να κοιτάζει τρομαγμένη. Οι άλλοι να έχουν ανοίξει δυο-τρία μπαούλα. Τα ρούχα σκορπισμένα. Άλλοι να ψάχνουν τα ρούχα και άλλοι τις γωνίες για λάφυρα. Τα καρύδια και το κρασί, που γράφει ο Καραβίτης, είναι γαρνιτούρα.

Αφού είδα αυτά τα χάλια, διέταξα να βγουν έξω. Κατέβηκα τη σκάλα, αλλά δεν με ακολούθησε κανείς άλλος παρά μόνο ο Καραβίτης και ο Κλειδής. Δεν θυμάμαι καλά αν ήταν και ο Κουτσούκης, ένα πολύ προκομμένο παιδί από την Κοζάνη.

Πήγα βόλτα να δω που γίνεται ο γάμος, αφού δεν ήταν στο σπίτι του παπά. Πιο πέρα, σε μια γωνιά είχα το Σεϊμένη, μαζί με άλλον ένα και φύλαγαν. Μου [έδειξε και μου] λέει ότι σε αυτό το σπίτι άκουσε βιολιά. Εκεί λοιπόν ήταν ο γάμος. Η αυλόπορτα όμως ήταν κλειστή και η μάντρα ψηλή. Διέταξα αμέσως ένα να καβαλήσει τη μάντρα, να πηδήξει μέσα και να μας ανοίξει. Ένας ψηλός Κρητικός με βράκες έσκυψε, πάτησε πάνω του ο Κουτσούκης, πήδηξε μέσα, άνοιξε και μπήκαμε στην αυλή. Κάτω στην αυλή ήταν μόνο μια γυναίκα και μαγείρευε. Μας πέρασε για κομίτες και μας έδειξε να πάμε πάνω.

Ο Κουτσούκης ανέβηκε πρώτος τη σκάλα. Ήταν μια ταράτσα και είχε το σπίτι δυο μεγάλες σάλες. Η μια σάλα ήταν απέναντι από τη σκάλα, η άλλη ήταν δεξιά όπως ανέβαινες τη σκάλα. Την σάλα, που ήταν απέναντι από τη σκάλα, έτρεξαν και την έπιασαν ο Κλειδής με τον Καραβίτη. Όταν έφτασε ο Κλειδής στην πόρτα, είδε τη σάλα γεμάτη ανθρώπους καθισμένους να τρώνε και τους φώναξε: «Τεσλίμ [παραδοθείτε] κερατάδες», αλλά αμέσως τον πυροβόλησαν. Ευτυχώς δεν τον βρήκε η σφαίρα, αλλά χτύπησε τον παραστάτη της πόρτας. Αμέσως ο Κλειδής, από τη μια μεριά της πόρτας και ο Καραβίτης από την άλλη άρχισαν να τους πυροβολούν στο σωρό. Εγώ έστεκα κάτω στην αυλή και παρακολουθούσα τη σκηνή. Τους φώναξα μάλιστα να προσέχουν να μην σκοτωθούν μεταξύ τους.

Στο μεταξύ άκουσα τουφεκιές έξω και βγήκα στο δρόμο. Ήταν ο Κατεχάκης που τον είχα βάλει με τρία-τέσσερα παιδιά σε μια γωνία, στην άκρη του χωριού, στο βορειοδυτικό μέρος και είχε πιαστεί [στο τουφεκίδι] με τα καραούλια του Κόλε. Ήταν κι αυτός στο γάμο με όλο το σώμα του και είχε βάλει καραούλια στο βόρειο μέρος του χωριού, από φόβο μην κατέβει ο στρατός από τη Νέβεσκα. Βρέθηκαν δεκαπέντε μέτρα από τον Κατεχάκη. Ευτυχώς που μας πήραν χαμπάρι, μόνο αφού άρχισε η φασαρία, αλλιώς θα ματαιωνόταν το σχέδιο. Ο Κατεχάκης έδινε μάχη με αυτούς.

Εγώ γύρισα πάλι στην αυλή. Ο Κλειδής και ο Καραβίτης εξακολουθούσαν να πυροβολούν κουτουρού στο σωρό, στα σκοτεινά. Ο Κακιώρας (το επώνυμό του δεν το θυμάμαι, νομίζω Τσιγγούνης) έτσι έλεγαν τον Κρητικό με τις βράκες που πάτησε πάνω στον Κουτσούκη και πήδησε τη μάντρα για να ανοίξει να μπούμε μέσα, έψαχνε στο κατώι, στο μαγειριό, αλλά ήταν κλειστό. Εκεί που προσπαθούσε να το ανοίξει, παίρνει η μαγείρισσα ένα δαυλό και του κατεβάζει μια γερή στο κεφάλι. Λίγο έλειψε να τον ρίξει χάμω. Αυτός τότε έβαλε το όπλο στο στήθος της, την πυροβόλησε και τη σκότωσε.

Η σάλα που ήταν οι άντρες, είχε μπουκαπόρτα και οι γενναίοι κομιτατζήδες έπεσαν οι περισσότεροι στο ισόγειο, αφού ο Καραβίτης και ο Κλειδής έριξαν από είκοσι τουφεκιές ο καθένας κι άδειασαν και τα περίστροφά τους.

Η συμπλοκή του Κατεχάκη με τα καραούλια είχε σιγήσει. Δεν γνωρίζουμε αν έφυγαν ή αν σκοτώθηκε κανένας τους, που είναι και το πιο πιθανό, γιατί ο Κατεχάκης είχε μαζί του τρία-τέσσερα παιδιά που ήταν καλοί σκοπευτές, όπως το Γύπαρη και τον Τερερέ, που τραυματίστηκε μάλιστα ελαφρά.

Αφού τέλειωσε λοιπόν η φασαρία στο γάμο, τους φώναξα, από κάτω, από την αυλή, να φύγουνε. Ο Κλειδής και ο Κατσούκης κατέβηκαν όμορφα και καλά από τη σκάλα, ενώ ο Καραβίτης πήδηξε από την ταράτσα στην αυλή. Δεν ξέρω αν με είδε ή δεν θέλει να το πει, το πιθανότερο όμως είναι το πρώτο, γιατί για πρώτη φορά είδε εχθρούς και πυροβόλησε εναντίον τους και μέθυσε, ζαλίστηκε, δεν ξέρω, από φόβο ή ενθουσιασμό.

Λέει ο Καραβίτης πως στην πόρτα τον περίμενε ο Κατεχάκης και τον ρώτησε «τι έγινε αραπάκι;», ενώ ο Κατεχάκης ήταν καμιά κατοσταριά μέτρα πιο πάνω και δεν κουνήθηκε από τη θέση του. Λέει, ότι ο Καλογεράκης πήρε και αυτός θέση και πυροβολούσε μαζί τους, ενώ τον Καλογεράκη τον είχα αφήσει στο Ζέλεβο μαζί με το Σκουντρή, το Λευκαρουδάκη, το Ζούλη το Σημανίκα και τον Παύλο. Και τους είχα υποσχεθεί ότι θα γυρίσω σε δυο μέρες. Λέει, ότι αυτός συνεννοήθηκε με το Σούλη. Πως συνεννοήθηκε; Ο Σούλης δεν ήξερε ούτε μια ελληνική λέξη, Ήξερε ο Καραβίτης τούρκικα;

Τέλος αφού τέλειωσε η φασαρία και είδα ότι έγινε μεγάλο κακό, μάζεψα τους άντρες από τις βάρδιες που τους είχα τοποθετήσει και φύγαμε.

*Από το Ημερολόγιο* του σώματος Καούδη**
Ο Σούλης προχωρεί στην οθωμανική συνοικία, για να συγκρατήσει τους Οθωμανούς αν χρειαστεί. Οι δέκα άντρες προχωρούν στην αυλή του σπιτιού, αλλά τι βλέπουμε: μια ολόκληρη συμμορία κομιτατζήδων, με όπλα μάουζερ, να διασκεδάζει. Αμέσως λοιπόν πριν μας καταλάβουν, πηδάμε κάτι σαν έπαλξη, γιατί αυτοί ήταν στο ανώι και με βοή και πάταγο προτείνουμε τα όπλα και τα περίστροφα φωνάζοντας: «παραδοθείτε και δεν θα σας πειράξουμε, μην κουνιέστε γιατί σας κάψαμε». Κομιτατζήδες και πολίτες και ενώ τα μουσικά όργανα έπαιζαν βουλγάρικα, έμειναν έντρομοι από την ξαφνική παρουσία μας. Στις φωνές μας λοιπόν «παραδοθείτε!», φάνηκαν κάποιοι να πιάνουν τα όπλα. Τότε τα παιδιά, με ακατάσχετη ορμή, αδειάζουν τις σφαίρες από τα περίστροφα και τα όπλα τους, δεκάδες φορές εναντίον των δυναστών της ορθοδόξου θρησκείας και άτιμων δολοφόνων των φτωχών και άοπλων χριστιανών. Κατά λάθος σκοτώθηκε και μια γυναίκα. Ταυτόχρονα ακούγονται πυροβολισμοί από διάφορα βουλγάρικα σπίτια (γιατί το Ζελενίτσι έχει 320 σπίτια βουλγαρικά, από τα οποία τα 180 είναι καλά οπλισμένα) και από τον οθωμανικό μαχαλά. Ο Σούλης φωνάζει στους Τούρκους, «δεν είναι τίποτα». Τότε με σφύριγμα, δίνεται το σύνθημα της οπισθοχώρησης και εμείς ανεβαίνουμε ήσυχα πάνω από το χωριό. Ο καπετάνιος [Κατεχάκης-Ρούβας] μετρά τα παιδιά. Όλα είναι παρόντα. Ο αρχηγός διατάζει την ομάδα του Μπούλακα να κατευθυνθεί στη Βελκαμένη [Μπελκαμένη]. Αυτός δε, μαζί με μας, ξεκινάμε για τη Λόσνιτσα, που απέχει έξι ώρες. Έχει βγει το φεγγάρι και έπεφτε πυκνό χιόνι. Τα πάντα, κορυφές και κοιλάδες είχαν σκεπαστεί από το χιόνι και δεν φαινόταν ούτε ο δρόμος. Μετά από μεγάλη ταλαιπωρία και πορεία πάνω στο χιόνι μέχρι το πρωί, χωρίς οδηγό και χωρίς να γνωρίζουμε το δρόμο, φτάσαμε έξω από το χωριό Λόσνιτσα.

Από το Ημερολόγιο του σώματος Καούδη

Ο Σούλης προχωρεί στην οθωμανική συνοικία, για να συγκρατήσει τους Οθωμανούς αν χρειαστεί.

Οι δέκα άντρες προχωρούν στην αυλή του σπιτιού, αλλά τι βλέπουμε: μια ολόκληρη συμμορία κομιτατζήδων, με όπλα μάουζερ, να διασκεδάζει. Αμέσως λοιπόν πριν μας καταλάβουν, πηδάμε κάτι σαν έπαλξη, γιατί αυτοί ήταν στο ανώι και με βοή και πάταγο προτείνουμε τα όπλα και τα περίστροφα φωνάζοντας: «παραδοθείτε και δεν θα σας πειράξουμε, μην κουνιέστε γιατί σας κάψαμε». Κομιτατζήδες και πολίτες και ενώ τα μουσικά όργανα έπαιζαν βουλγάρικα, έμειναν έντρομοι από την ξαφνική παρουσία μας. Στις φωνές μας λοιπόν «παραδοθείτε!», φάνηκαν κάποιοι να πιάνουν τα όπλα. Τότε τα παιδιά, με ακατάσχετη ορμή, αδειάζουν τις σφαίρες από τα περίστροφα και τα όπλα τους, δεκάδες φορές εναντίον των δυναστών της ορθοδόξου θρησκείας και άτιμων δολοφόνων των φτωχών και άοπλων χριστιανών.

Κατά λάθος σκοτώθηκε και μια γυναίκα.

Ταυτόχρονα ακούγονται πυροβολισμοί από διάφορα βουλγάρικα σπίτια (γιατί το Ζελενίτσι έχει 320 σπίτια βουλγαρικά, από τα οποία τα 180 είναι καλά οπλισμένα) και από τον οθωμανικό μαχαλά. Ο Σούλης φωνάζει στους Τούρκους, «δεν είναι τίποτα».

Τότε με σφύριγμα, δίνεται το σύνθημα της οπισθοχώρησης και εμείς ανεβαίνουμε ήσυχα πάνω από το χωριό. Ο καπετάνιος [Κατεχάκης-Ρούβας] μετρά τα παιδιά. Όλα είναι παρόντα. Ο αρχηγός διατάζει την ομάδα του Μπούλακα να κατευθυνθεί στη Βελκαμένη [Μπελκαμένη]. Αυτός δε, μαζί με μας, ξεκινάμε για τη Λόσνιτσα, που απέχει έξι ώρες.

Έχει βγει το φεγγάρι και έπεφτε πυκνό χιόνι. Τα πάντα, κορυφές και κοιλάδες είχαν σκεπαστεί από το χιόνι και δεν φαινόταν ούτε ο δρόμος. Μετά από μεγάλη ταλαιπωρία και πορεία πάνω στο χιόνι μέχρι το πρωί, χωρίς οδηγό και χωρίς να γνωρίζουμε το δρόμο, φτάσαμε έξω από το χωριό Λόσνιτσα.

*Από το Ημερολόγιο* του σώματος Καούδη**
Κυριακή πρωί. Βρισκόμαστε έξω από το χωριό Λόσνιτσα. Ειδοποιούμαι στο χωριό, μας κάνουν καταλύματα και πάμε σε αυτά. Οι κάτοικοι μας δέχονται γεμάτοι ενθουσιασμό. Μένουμε όλοι μέσα στα σπίτια. Το βράδυ ο Μιχαήλ Δερεράκης [Τερερές], από τη συμμορία του Ρούβα, λέει ότι πληγώθηκε στο πόδι (τώρα το κατάλαβε). Το βράδυ φεύγουμε για το Κωσταράζι, περιμένοντας με αγωνία να μάθουμε για τον αριθμό των σκοτωμένων Βουλγάρων στο Ζελενίτσι και τις κινήσεις του στρατού. Στέλνουμε γράμμα στην Καστοριά και ζητάμε πληροφορίες. Μας πληροφορούν ότι σκοτώθηκαν δεκαπέντε Βούλγαροι και ένας Οθωμανός. Ανεπίσημα μαθαίνουμε ότι το Ζέλεβο κινδυνεύει να πατηθεί από τους Βούλγαρους. Μαθαίνουμε επίσης ότι τουρκικός στρατός, που ακολουθούσε τα ίχνη μας, έφτασε στη Λόσνιτσα. Εκεί βρίσκεται ο Καραλίβανος και ο Αριστείδης [Μαργαρίτης]. Αποφασίζουμε, έχοντας αυτές τις πληροφορίες, να ειδοποιήσουμε τον Καραλίβανο να έρθει αμέσως από τη Λόσνιτσα και την επόμενη μέρα να πάμε όλοι μαζί, όσο γίνεται πιο γρήγορα, στο χωριό Ζέλεβο που κινδυνεύει. Στις 11 μ.μ. στείλαμε γράμμα στη Λόσνιτσα, για να έρθει αμέσως ο Καραλίβανος. 14.11.1904

Από το Ημερολόγιο του σώματος Καούδη

Κυριακή πρωί. Βρισκόμαστε έξω από το χωριό Λόσνιτσα. Ειδοποιούμαι στο χωριό, μας κάνουν καταλύματα και πάμε σε αυτά. Οι κάτοικοι μας δέχονται γεμάτοι ενθουσιασμό. Μένουμε όλοι μέσα στα σπίτια. Το βράδυ ο Μιχαήλ Δερεράκης [Τερερές], από τη συμμορία του Ρούβα, λέει ότι πληγώθηκε στο πόδι (τώρα το κατάλαβε).

Το βράδυ φεύγουμε για το Κωσταράζι, περιμένοντας με αγωνία να μάθουμε για τον αριθμό των σκοτωμένων Βουλγάρων στο Ζελενίτσι και τις κινήσεις του στρατού. Στέλνουμε γράμμα στην Καστοριά και ζητάμε πληροφορίες. Μας πληροφορούν ότι σκοτώθηκαν δεκαπέντε Βούλγαροι και ένας Οθωμανός. Ανεπίσημα μαθαίνουμε ότι το Ζέλεβο κινδυνεύει να πατηθεί από τους Βούλγαρους. Μαθαίνουμε επίσης ότι τουρκικός στρατός, που ακολουθούσε τα ίχνη μας, έφτασε στη Λόσνιτσα. Εκεί βρίσκεται ο Καραλίβανος και ο Αριστείδης [Μαργαρίτης].

Αποφασίζουμε, έχοντας αυτές τις πληροφορίες, να ειδοποιήσουμε τον Καραλίβανο να έρθει αμέσως από τη Λόσνιτσα και την επόμενη μέρα να πάμε όλοι μαζί, όσο γίνεται πιο γρήγορα, στο χωριό Ζέλεβο που κινδυνεύει.

Στις 11 μ.μ. στείλαμε γράμμα στη Λόσνιτσα, για να έρθει αμέσως ο Καραλίβανος.

14.11.1904

*Από το Ημερολόγιο* του σώματος Καούδη**
Πολύ πρωί γύρισε ο αγγελιοφόρος από τη Λόσνιτσα και μας λέει ότι ο Καραλίβανος δεν μπορεί να έρθει γιατί τα παλικάρια του είναι άρρωστα. Ο ίδιος αγγελιοφόρος μας φέρνει γράμμα, που στάλθηκε από το Λέχοβο και γράφει ότι ο αριθμός των σκοτωμένων Βουλγάρων στο Ζέλενιτς είναι δεκαέξι. Μεταξύ τους είναι και ο φανατικός Οθωμανός από το Γκόρτσικο [Γκόρτσκο] Αλή Μπέης. Υπάρχουν ακόμα τέσσερις πληγωμένοι, μεταξύ τους και ένας άλλος Οθωμανός.

Από το Ημερολόγιο του σώματος Καούδη

Πολύ πρωί γύρισε ο αγγελιοφόρος από τη Λόσνιτσα και μας λέει ότι ο Καραλίβανος δεν μπορεί να έρθει γιατί τα παλικάρια του είναι άρρωστα. Ο ίδιος αγγελιοφόρος μας φέρνει γράμμα, που στάλθηκε από το Λέχοβο και γράφει ότι ο αριθμός των σκοτωμένων Βουλγάρων στο Ζέλενιτς είναι δεκαέξι. Μεταξύ τους είναι και ο φανατικός Οθωμανός από το Γκόρτσικο [Γκόρτσκο] Αλή Μπέης. Υπάρχουν ακόμα τέσσερις πληγωμένοι, μεταξύ τους και ένας άλλος Οθωμανός.

Sources:

Λιθοξόου, Δ. (2006). Ελληνικός αντιμακεδονικός αγώνας Από το Ίλιντεν στη Ζαγκορίτσανη [Greek anti-Macedonian struggle From Ilinden to Zagoritsani] (1903 – 1905).

Λιθοξόου,, Δ. (2006, January 1). Δημήτρης Λιθοξόου. Δημήτρης Λιθοξόου. https://www.lithoksou.net/t/ethnika-kai-aethna/ellinikos-antimakedonikos-agonas

Share this: